Νικόλαος Λάσκαρης

Νικόλαος Λάσκαρης
Φωτογραφία του Ν.Λάσκαρη από το Ημερολόγιον του Σκόκου, 1895
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	14 Ιουνίου 1868 Αθήνα
Θάνατος	Μάιος 1945 Αθήνα
Αιτία θανάτου	Καρκίνος του πνεύμονα
Κατοικία	Αθήνα
Εθνικότητα	Ελληνική
Χώρα πολιτογράφησης	Ελληνική
Θρησκεία	Χριστιανός Ορθόδοξος
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Εκπαίδευση	Βαρβάκειο Γυμνάσιο Αθηνών
Σπουδές	Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νομική Σχολή, Πανεπιστήμιο Παρισιού, Νομική Σχολή
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	Θεατρικός συγγραφέας και ιστορικός
Γνωστός για	Ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου
Αξιοσημείωτο έργο	Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου
Οικογένεια
Σύζυγος	Ιουλία Στάικου
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών
Σχετικά πολυμέσα

Ο Νικόλαος Ι. Λάσκαρης (1868-1945) υπήρξε θεατρικός συγγραφέας, μεταφραστής γαλλικών θεατρικών έργων, αρθρογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά, θεατρικός κριτικός και επιμελητής θεατρικών εκδόσεων, και κυρίως, ιστορικός του νεοελληνικού θεάτρου.

Ο Ν. Λάσκαρης ανέπτυξε μια πλούσια δραστηριότητα σε όλους τους τομείς που αφορούν το θέατρο. Εκτός από τις παραπάνω ιδιότητες υπήρξε καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου, ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του προδρόμου του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών και της Ένωσης θεατρικών συγγραφέων. Υπήρξε μέλος του Βασιλικού θεάτρου, μέλος του Δ.Σ. του Εθνικού θεάτρου, και λίγο πριν το τέλος του, διευθυντής του Εθνικού θεάτρου.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 14 Ιουνίου του 1868. Ο πατέρας του ήταν συμβολαιογράφος, η δε μητέρα του καταγόταν από την πλούσια οικογένεια των Γλυμενόπουλων. Ο νεαρός Λάσκαρης μαγεύτηκε από το θέατρο στην ηλικία των 7 χρονών, όταν παρακολούθησε για πρώτη φορά - θεατρική παράσταση, στο θερινό θέατρο του Νέου Φαλήρου. Τελειώνοντας τις γυμνασιακές του σπουδές, στο Βαρβάκειο Γυμνάσιο των Αθηνών, συνέχισε για να σπουδάσει Νομική και να εξασκήσει την δικηγορία, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Πρωτοεμφανίστηκε στο ελληνικό θέατρο, με τη μετάφραση του έργου του Γάλλου Φελίξ Πια, Οι δυο κλειθροποιοί, το οποίο ανέβασε ο θίασος "Μένανδρος" του Δ. Ταβουλάρη, στο θέατρο "Ολύμπια", τον Ιούνη του 1885. Eπειτα από περίπου μία εβδομάδα, πάλι ο Δ. Ταβουλάρης ανεβάζει και τη δεύτερη μετάφραση του Πια ,από τον Λάσκαρη, Οι δύο χειρωνάκται. Σημειώνουν μεγάλη επιτυχία και τα δυο έργα, παρακινώντας έτσι τον θεατρικό κόσμο, και μαζί τους και τον Λάσκαρη, να αφήσουν στην άκρη τις πομπώδεις, “ηρωικές” μορφές των δραμάτων και να ασχοληθούν με τον απλό καθημερινό λαό, τους θεατές δηλαδή αυτών των έργων.

Το 1886 θα γράψει ένα έμμετρο σκετσάκι, -πρόδρομο του επιθεωρησιακού σκετς- το Αφοπλίσου, που θα παιχτεί σε μια ερασιτεχνική παράσταση σε κάποιο αθηναϊκό σαλόνι, και τυπώθηκε αμέσως, και το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου θα ανέβει στο "Θέατρο των Ιλισσίδων Μουσών", η μονόπρακτη κωμωδία του Το κακό συναπάντημα. Η δεύτερη κωμωδία του, Ο Μίδας και ο κουρεύς του, θα ανέβει και πάλι από τον θίασο του Ταβουλάρη, το καλοκαίρι του 1887.

Το 1888 πηγαίνει στο Παρίσι, για να συμπληρώσει τις σπουδές του στα Νομικά – με έξοδα του πλούσιου θείου του, Ευστάθιου Γλυμενόπουλου. Εκεί, εκτός από τη Νομική, θα δει πολύ θέατρο, θα μάθει για το θέατρο και θα δημοσιογραφήσει σποραδικά. Στην Αθήνα επιστρέφει το 1890 έχοντας πάρει την οριστική απόφαση να εγκαταλείψει τη Νομική και τη σίγουρη σταδιοδρομία που θα είχε στο δικηγορικό γραφείο του θείου του στο Κάιρο και να αφοσιωθεί στο θέατρο. Η πρώτη εμφάνισή του μετά την επιστροφή στο Παρίσι γίνεται με μια σάτιρα -κάτι σαν εκτενές σκετς - που τυπώνει σε φυλλάδιο και την υπογράφει με το ψευδώνυμο Leviathan: Ο επίλογος της Μαρούλας, κωμωδία εις μίαν πράξιν μετ΄ασμάτων, καλαμπουρίων, υποσημειώσεων. Τον Απρίλη του 1891 θα ανέβει στο Δημοτικό θέατρο Αθηνών, η κωμωδία του Εξ Άδου παραγγελία, από τους φημισμένους την εποχή εκείνη ηθοποιούς Ευάγγελο Παντόπουλο και Πιπίνα Βονασέρα. Ταυτόχρονα θα δουλέψει ως νομικός σύμβουλος στη Δραματική σχολή του Α. Αντωνιάδη, ίσως σε μια προσπάθεια να συγκεράσει τον βιοπορισμό του με το πάθος του για το θέατρο.

Τον Ιούνιο του 1892, θα ανέβει στο θέατρο "Ομόνοιας", το κωμειδύλλιό του, που γράφεται μέσα στον πνεύμα της εποχής, όπου οι “κωμωδίες μετ'ασμάτων” μαγνητίζουν το κοινό, Ο μύλος της έριδας, σε μουσική του Σάιλερ, για να το ακολουθήσει αμέσως μετά, η παράσταση του ομώνυμου έργου του Κωμειδύλλιον.

Το θέατρον θα γίνει η ζωή σου. Θα κοιμάσαι με θέατρον θα εξυπνάς με θέατρον. Από θέατρον θα φεύγεις και εις θέατρον θα επιστρέφεις. Θα τρώγης θέατρον, θα πίνης θέατρον και θα αναπνεέις θέατρον. Και δεν θα υπάρχη δια σε, εις την ζωήν αυτήν και εις την άλλην, που να μην είνε θέατρον.

Τον Ιούλιο του 1893 θα παντρευτεί την από καιρό αγαπημένη του Ιουλία Στάικου, και μαζί θα αποκτήσουν 5 παιδιά.

Το 1894 θα κάνει το μεγάλο πρώτο βήμα, για την καθιέρωση του αγαπημένου ελληνικού θεατρικού είδους, -την επιθεώρηση. Έτσι, γράφει μαζί με τον Καπετανάκη, την επιθεώρηση Αι υπαίθριαι Αθήναι. Αν και η πρώτη επιθεώρηση που παίχτηκε στο ελληνικό θέατρο, ήταν το Λίγο απ'όλα, του Μ. Λάμπρου, η πρώτη που γράφτηκε ήταν των Λάσκαρη-Καπετανάκη σύμφωνα με τον ιστορικό θεάτρου Γιάννη Σιδέρη. . Το έργο ανέβηκε στις 9 Οκτώβρη του 1894, και πάλι από τον θίασο "Μένανδρο", του Ταβουλάρη. Την ίδια περίπου εποχή, το ενδιαφέρον του για την ιστορία του θεάτρου αρχίζει να αναπτύσσεται. Συγκεντρώνει βιβλία, θεατρικά προγράμματα, συζητάει με τους παλιούς ηθοποιούς και καταγράφει τις αναμνήσεις τους, ψάχνει σε παλιές εφημερίδες, συζητά με άλλους συναδέλφους του και σιγά-σιγά, αρχίζει να δημοσιεύει τις πρώτες μελέτες του. Τις μελέτες του αυτές θα τις συγκεντώσει, και θα τις επεξεργαστεί για να δημιουργήσει το περίφημο έργο του Ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου, που θα ολοκληρωθεί σε 4 τόμους το 1944. Το έργο θα εκδοθεί από τις εκδόσεις Μ. Βασιλείου και αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη καταγραφή της νεώτερης θεατρικής μας ιστορίας. Για το έργο αυτό, θα τιμηθεί με το Εθνικό Αριστείον Γραμμάτων το 1935. Το 1894 θα αρχίσει και το συνδικαλιστικό ενδιαφέρον του για τον χώρο που αγαπάει. Έτσι θα συμμετάσχει στην πρώτη κίνηση για την οργάνωσης των Ελλήνων συγγραφέων, στον «Σύνδεσμο Δραματικών συγγραφέων».

Αρθρογραφεί σε όλες τις γνωστές εφημερίδες του καιρού του σχετικά με το θέατρο. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα βιογραφικά σημειώματά του για τον Παντελή Σούτσα ( στο Ημερολόγιο του Σκόκου, το 1905), για την Ευαγγελία Νίκα (στο Ημερολόγιο Οικογενειακόν του 1902), για τον Νικόλαο Λεκατσά (στην Εικονογραφημένη το 1907), για τον Αιμίλιο Βεάκη (στη Νέα Εστία, 1940) κ.α. Επίσης παραδίδει σημαντικές μελέτες για την ιστορία του θεάτρου, όπως “ Η θεατρική διαφήμισις ανά τον κόσμο” στην Ελληνική επιθεώρησις (1930), “Η γυναίκα στο νεοελληνικό θέατρο”, στην Νέα Εστία (1937), “Η Αυστρία και το νεοελληνικόν θέατρο”, στα Παναθήναια (1914), “Η φιλομοφυλία εις το θέατρον”, στο Ημερολόγιο της εφημερίδας Χρόνος (1908), “Οι Ολυμπιακοί αγώνες και το Ελληνικόν θέατρον” στο περιοδικό Ολύμπια (1896).

Το 1895 θα αρχίσει να γράφει κωμωδίες 3 πράξεων. Τον Ιούνη αυτού του έτους, θα ανέβει στο θέατρο "Αθήναιον", η κωμωδία που έγραψε μαζί με τον Μιχαήλ Γιαννουκάκη, Ο γαμπρός μας. Το 1897 γράφει την διασημότερη ίσως κωμωδία του, τα Μαλλιά κουβάρια. Η κωμωδία αυτή, πρωτοπαίχτηκε στο θέατρο "Απόλλων" της Σύρου, τον Νοέμβρη του 1897 από τον θίασο των Δ. και Ε. Κοτοπούλη, των γονιών της Μαρίκας Κοτοπούλη. Μάλιστα, το 1901 τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή τη κωμωδία θα τον παίξει η νεαρή Μαρίκα Κοτοπούλη. Παράλληλα όλο και φουντώνει το κίνημα του δημοτικισμού. Οι πνευματικοί άνθρωποι διχάζονται ανάμεσα στις δυο μορφές της γλώσσας. Ο Λάσκαρης - αν και οι κωμωδίες του γράφονται αναγκαστικά (λόγω θεματολογίας και ύφους) στη δημοτική - θα γίνει πολέμιος της γλωσσικής εξέλιξης στη χώρα μας.

Το 1901 που θα δημιουργηθεί η Νέα Σκηνή του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου, ο Λάσκαρης θα προτιμήσει να ενταχθεί στο δυναμικό του Βασιλικού θεάτρου, που εξακολουθεί να υπερασπίζεται τη καθαρεύουσα. Απο το Βασιλικό Θέατρο (Ελλάδα) (Ελλάδα), θα ανέβει η κωμωδία του Ακόμα δεν τον είδαμε, με την Μαρίκα Κοτοπούλη ενώ και η διάσημη την εποχή Ευαγγελία Παρασκευοπούλου θα παίξει το έργο του Μεταξύ μας, το 1903 στο θέατρο "Παράδεισος". Το 1903 ο Λάσκαρης θα αναλάβει την επιμέλεια της σειράς των εκδόσεων Φέξη, "Θεατρική Βιβλιοθήκη". Σε αυτή τη σειρά ο Λάσκαρης επιλέγει τα θεατρικά έργα που θα τυπωθούν και επίσης τα προλογίζει.

Το 1904 θα αγωνιστεί για να συγκροτηθεί το πρώτο σωματείο των Ελλήνων ηθοποιών, ο «Σύλλογος αλληλοβοηθείας Ελλήνων ηθοποιών», του οποίου μάλιστα εκλέχτηκε δια βοής (!!!) πρώτος πρόεδρος. Το 1908 θα συμμετάσχει και στην ίδρυση της «Εταιρείας Ελλήνων θεατρικών συγγραφέων», την διάδοχη μορφή του Συνδέσμου. Η επόμενη επιτυχία του, θα είναι η επιθεώρηση Ξιφίρ φαλέρ που θα γράψει μαζί με τον Μιλτιάδη Λιδωρίκη και τον Γεώργιο Πωπ. Το έργο πρωτοπαίζεται το καλοκαίρι του 1916 στο "Θέατρο του Φαλήρου", σε σκηνογραφία του Πάνου Αραβαντινού. Η επιθεώρηση αυτή είναι η μεγάλη επιτυχία του καλοκαιριού. Παίζεται επί 67 συνεχόμενες παραστάσεις – πράγμα σπανιότατο για τα θέατρα την εποχή εκείνη – και σε αρκετές επαναλήψεις και το χειμώνα.

Τον Δεκέμβρη του 1916 θα ασχοληθεί με τις οπερέττες. Θα γράψει το λιμπρέττο για την Πριγκίπισσα της Σασσών σε μουσική Σπύρου Σαμάρα, που θα ανέβει αμέσως στο Δημοτικό θέατρο Αθηνών από τον "Ελληνικό Μουσικό θίασο της Έλσα Ένκελ", ο ίδιος θίασος που ανέβασε και το Ξιφίρ φαλέρ. Τον Ιούνιο του 1922 ανεβαίνει στο θέατρο "Κοτοπούλη", το αστυνομικό δράμα του, Γιατί έκλεψε με πρωταγωνιστές τον Βασίλη Αργυρόπουλο, τον Βασίλη Λογοθετίδη, τον Χριστόφορο Μυράτ, κ.α.

Το 1923 κυκλοφορεί το άλλο σημαντικό βιβλίο του, το "Θεατρικό Λεξικό", λεξικό γαλλικών θεατρικών όρων μεταφρασμένων στα ελληνικά με πολλές παρατηρήσεις. Από το 1924 έως το 1934 θα αναλάβει την επιμέλεια της εκτύπωσης όλων των θεατρικών έργων του, σε 5 τόμους.

Η τελευταία κωμωδία που θα γράψει, η μονόπρακτη Παραμάνα με το στανιό θα ανέβει από το "Λαϊκό Θέατρο" στο Παγκράτι, τον Ιούνη του 1935. Τα επόμενα χρόνια μέχρι το θάνατό του, το 1945, θα τα περάσει στο χώρο του Εθνικού θεάτρου, κυρίως σαν καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου, στη δραματική σχολή του Εθνικού, και σαν γενικός διευθυντής του θεάτρου από τον Μάρτη του 1944 μέχρι το θάνατό του, ενώ χρημάτισε και πρόεδρος του Διοικητικού του Συμβουλίου το 1930-1931. Πέθανε τον Μάη του 1945, σε ηλικία 77 χρονών από καρκίνο του πνεύμονα.

Ο Νικόλαος Λάσκαρης σε σκίτσο του Γεώργιου Ροϊλού

Τα θεατρικά έργα του

Η ταξινόμηση έγινε με βάση την πρώτη παράσταση κάθε έργου

• 1887: Το κακό συναπάντημα, Ο Μίδας και ο κουρεύς του (Ν.Λάσκαρης-Β.Ηλιάδης), (κωμωδίες)
• 1890: Ο επίλογος της Μαρούλας, κωμωδία είς μιαν πράξιν μετ' ασμάτων, καλαμπουρίων, υποσημειώσεων.(κωμικό φυλλάδιο που υπογράφει με το ψευδώνυμο Leviathan)
• 1891: Το σκάνδαλον του δήμου Βουπρασίων, Ο πνευματισμός, Εξ Άδου παραγγελία, Ο τελευταίος του Βαθρύλου έρως, Η πώλησις της Αθηνάς (κωμωδίες).
• 1892: Η ξενομανία, Μεταξύ μας (Ν.Λάσκαρης-Μιχ.Γιαννουκάκης), (κωμωδίες). Ο μύλος της έριδας (κείμενο Λάσκαρης-μουσική Αντρέα Σάιλερ)
• 1893: Εν σιδηροδρόμω, Επί εχεμύθειαν (κωμωδίες). Κωμειδύλλιον (κωμειδύλλιο) (κείμενο Λάσκαρης-μουσική Σάιλερ)
• 1894: Αι υπαίθριαι Αθήναι (κωμωδία) (Ν.Λάσκαρης-Ηλ.Καπετανάκης)
• 1895: Η παληόγλωσσα (κωμωδία), Το καινούριο σπίτι (κωμωδία) (Ν.Λάσκαρης-Ι.Οικονομάκης). Ο γαμπρός μας (κωμωδία) (Ν.Λάσκαρης-Μιχ.Γιαννουκάκης), Πικ-νικ (Λάσκαρης-Γεώργιος Πωπ), κωμωδία με τραγούδια. Μαυσωλείον (Λάσκαρης-Πολ.Δημητρακόπουλος) (δράμα)
• 1896: Ενοικιάζεται (Λάσκαρης-Πολ.Δημητρακόπουλος) (κωμωδία)
• 1897: Μαλλιά Κουβάρια (κωμωδία) (ανέβηκε στη Σύρο)
• 1898: Μαύρη Παρηγοριά (κωμαδία), Μαλλιά κουβάρια (κωμωδία) (ανέβηκε στην Αθήνα)
• 1899: Μις Έβανς,(Λάσκαρης-Γιαννουκάκης), Η καραντίνα (κωμωδίες)
• 1900: Η Ελενίτσα της οδού Αγχέσμου, Ακόμη δεν τον είδαμε (κωμωδίες)
• 1901: Να με ζηλεύεις, (δράμα)
• 1902: Οι έντιμοι (κωμικό δράμα)
• 1903: Ντροπαλός έρωτας (Ν. Λάσκαρης-Ι.Καμπούρογλους) (κωμωδία)
• 1905: Στα στραβά, (Ν. Λάσκαρης-Δ.Αγέλαστος), Σάκρα Φαμίλια (κωμωδίες). Η σύζυγος. (δράμα)
• 1908: Αλλού χτυπάει το νερό (Ν.Λάσκαρης-Β.Κολοκοτρώνης), Στα παραπήγματα (Ν.Λάσκαρης-Μ.Γιαννουκάκης) (κωμωδίες)
• 1909: Αντιπεθερίνη (Ν.Λάσκαρης-Μ.Γιαννουκάκης)(κωμωδία)
• 1911: Δίδονται μαθήματα τανγκό (Ν.Λάσκαρης-Β.Κολοκοτρώνης) (κωμωδία)
• 1912: Η μηχανή της κυρά Μανώλαινας (κωμωδία)
• 1914: Στα παραπήγματα (Ν.Λάσκαρης λιμπρέττο-Θ.Σακελλαρίδης μουσική) οπερέτα
• 1916: Ξιφίρ Φαλέρ (Ν.Λάσκαρης-Μ.Λιδωρίκης-Γ.Πωπ) (επιθεώρηση). Πριγκίπισσα της Σασσών, Η Κρητικοπούλα (Ν.Λάσκαρης-Π.Δημητρακόπουλος (λιμπρέτα οπερετών)
• 1917: Η άσπρη τρίχα (λιμπρέτο οπερέτας)
• 1922: Γιατί έκλεψε (Ν.Λάσκαρης-Β.Ηλιάδης) (αστυνομικό δράμα)
• 1935: Παραμάνα με το στανιό (κωμωδία)

Τα βιβλία του

• «Θέατρο». Τα θεατρικά του έργα τυπώνονται συλλογικά από το 1924 έως το 1934. θα κυκλοφορήσουν συνολικά 5 τόμοι από τις εκδόσεις Βασιλείου
• «Μαθήματα ιστορίας του αρχαίου ελληνικού θεάτρου» σε 3 τόμους, οι 2 πρώτοι εκδόθηκαν το 1925, ο τρίτος το 1927. εκδ. Επαγγελματικής σχολής θεάτρου
• «Η ιστορία του αρχαίου ρωμαϊκού θεάτρου» που εκδόθηκε το 1928. εκδ. Επαγγελματικής σχολής θεάτρου
• «Θεατρικό λεξικό» εκδίδεται το 1923 από τον εκδοτικό οίκο Βασιλείου
• «Ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου», 4 τόμοι, και πάλι από τις εκδόσεις Βασιλείου, 1944

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Απόσπασμα από παράσταση του θεατρικού του έργου Μαύρη παρηγοριά [2]
• Απόσπασμα από παράσταση του θεατρικού του έργου Παληόγλωσσα [3]
• Παράσταση του θεατρικού του έργου Αντιπεθερίνη [4]
• Παράσταση του θεατρικού του έργου Μαλλιά κουβάρια [5]

Κύρια πηγή

Γιάννης Σιδέρης "Ν.Ι. Λάσκαρης. Η ζωή και το έργο του", περιοδικό Νέα Εστία, τεύχος Νοέμβρη 1945

Δευτερεύουσες πηγές

• Πανεπιστήμιο Αθηνών, Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, "Σημειώσεις για το ελληνικό θέατρο", σε επιμέλεια της Κυριακής Πετράκου. [6]
• Μιχάλης Ροδάς, "Νέοι Έλληνες λογοτέχνες", περιοδικό Νέα Εστία, τεύχος 1ης Απρίλη 1934 [7] Αρχειοθετήθηκε 2016-04-10 στο Wayback Machine.
• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τόμος 12, σελ.115
• Το άγνωστο αρχείο του Νικολάου Λάσκαρη, της Κωνσταντίνας Γεωργιάδη, περιοδικό Σκηνή, 2010 https://ejournals.lib.auth.gr/skene/article/download/230/208